Toplumsallaşırken korona öncesine nazaran daha isteksiz ve daha az enerjik misiniz? Pandemide beyin psikolojisinin değiştiğini belirten uzmanları, ruhsal kış uykusunda olabileceğimizi söylüyor.Covid-19 pandemisinin başından bu yana uygulanan karantinalar ve kısıtlamalar, toplumsal hayatımızda esaslı değişikliklere neden oldu. Aile ve arkadaş buluşmaları azalırken konutta geçirilen vakit ölçüsü arttı. Yaz aylarından bu yana dünyanın pek çok yerinde kısıtlamalar kaldırıldı ve “normalleşme” başladı. Fakat toplumsal hayatın eski ritmini yakalaması vakit alacak üzere görünüyor.
Çok sayıda kişi pandemi öncesi periyoda nazaran daha çabuk yorulduğunu söylüyor. İşten çıkıp konuta gelmek ve toplumsallaşmaları mesken içi ortamlarla sonlu tutmak yaygın eğilimler ortasında. Ruh sıhhati uzmanlarına nazaran bunun nedeni, pandemide düşük uyarıcı ortamlarda çalışmaya alışan beynin yüksek uyarıcı ortamlara adapte olmakta zorluk çekmesi. Beynin daha farklı ve daha yavaş bir düzeyde çalıştığı bu durum “psikolojik kış uykusu” olarak tanımlanıyor.
Londra merkezli siyaset ve kültür mecmuası The New Statesman’de yayımlanan bir makaleye nazaran bu tarif birinci defa 2018 yılında Antarktika‘da yapılan bir araştırmayla ortaya çıktı. Araştırmaya nazaran Antartika’ya taşınan iştirakçiler, dünyanın daha merkezi bölgelerinde yaşayanlara nazaran daha çok sıkıldıklarını ve kendilerini daha az enerjik duygusettiklerini söz ettiler. Araştırmacılar bunun üzerine, dünyanın bir ucunda yaşayan bu insanların duygusal kapasitelerinin değerli ölçüde azaldığını ve ruhsal kış uykusu sürecine girdikleri sonucuna ulaştı.
Semptomları, tükenmişlik sendromuna çok benzeyen bu durumun pandemi karantinaları mühletince yaygın görüldüğü ve bu şahısların şu anda yüksek uyaran düzeylerine ahenk sağlamakta zorlandığı belirtiliyor.
“Beyin güç tasarrufu modunda çalışıyor”
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Sekreteri Psikiyatri Uzmanı Dr. Emre Memnun’a nazaran ruhsal kış uykusunun kıymetli nedenlerinden biri de pandemide gerilim sisteminin ağır bir biçimde çalışması. Uzm. Dr. Memnun, gerilim düzeyinin yükseldiği periyotlarda insan beyninin tıpkı şarjı azalan bir cep telefonu üzere güç tasarrufu moduna geçtiğini ve kalan gücünü daha hayati muhtaçlıklar için harcadığını söylüyor. Bu benzetmeyle 1,5 yıldır pandemi gölgesinde süren toplumsal ömrü özetleyen Dr. Keyifli, “Vücut ve zihin tehlikenin tam olarak geçmediğini biliyor ve tüm normalleşmelere karşın bizi korumak için gücünü daha hayati şeylere aktarmaya çalışıyor” diyor.
Pandeminin birinci devirlerinde maske, toplumsal uzaklık ve meskenden çalışma kurallarına ahenk sağlamakta zorluk yaşandığını hatırlatan Uzm. Dr. Keyifli, “normalleşme” sürecinde de emsal zorlukların ortaya çıktığını söylüyor. Keyifli kelamlarını, “Beynin ve zihnin çalışması belirli bir alışkanlık içinde devam ediyorken bunu değiştirebilmesi için biraz vakit gerekiyor” diye sürdürüyor.
“Muazzam bir yorgunluk ve bunun getirdiği mutsuzluk var”
İstanbul’da gazetecilik yapan 26 yaşındaki Eda Narin, pandemi öncesine kıyasla daha az dışarı çıkmasına karşın daha çok yoruluyor. Mesai bitiminde tek düşündüğü konuta dönmek olan Narin, meskene gittiğinde ise öteki bir şeyle ilgilenebilecek gücünün kalmadığını söylüyor:
“Neredeyse aylarca konutta kaldık ve nitekim dışarı çıkmak beni yoruyor. Ruhsal olarak da çok çabuk yıpranıyorum. Bu sürece nasıl alışacağım onu pek kestiremedim. Hakikaten yorgunluğumun katlanılamayacak düzeye kadar geldiğini görüyorum.”
İstanbul’un artık daha yorucu bir kent olduğunu düşünen Eda Narin, arkadaşlarıyla program yaparken iki kez düşünüyor. Narin, “Mesela ‘Ya yapmasak mı yorgunum çünkü’ diyorum. Dışarı çıkarken meskene nasıl döneceğimi düşünmeye başlıyorum. Çok yorulacağım için metrobüste ayakta duramam, oturmak için sıra beklesem orada da yorulacağım. Daima bunlara odaklanıyorum. Muazzam bir yorgunluk ve bunun getirdiği bir mutsuzluk var” diyor.
“Hafta sonları iki gün boyunca hiç dışarı çıkmadığım günler oluyor”
31 yaşındaki biyolog Hande İpek Yetke ise pandeminin toplumsallaşma algısını kökten değiştirdiğini söylüyor. “Pandemiden evvel işte ne kadar yorulursam yorulayım toplumsallaşmak, arkadaşlarımla dışarıda vakit geçirmek ya da yeni beşerlerle tanışmak için gücüm, isteğim oluyordu” diyen Yetke, içinde bulunduğu yeni durumu şu sözlerle anlatıyor:
“İşten konuta gelip yalnızca uzanmak ya da mevcut arkadaşlarımla meskende vakit geçirmek istiyorum. Hafta sonları iki gün boyunca neredeyse hiç dışarı çıkmadığım günler oluyor. Hatta meskenim kıyıya çok yakın olmasına karşın gidip yürüyüş yapmak ya da oturmak istemiyorum. Daha çok konutta vakit geçirmek, dizi izlemek, uzanmak istiyorum. Şu anda yeni beşerlerle tanışmak dahi benim için çok sıkıntı.”
Reçete rutinleri sürdürmek
Pekala ruhsal kış uykusundan nasıl çıkabiliriz? Uzm. Dr. Memnun’a nazaran en değerli formül pandemi öncesindeki rutinleri devam ettirmek. Bunların başında artık kalıcı hale gelen meskenden çalışma nizamını gözden geçirmek geliyor. Toplantılara pijamalarla değil dışarıda giyilen kıyafetlerle katılmak ve mesai saatlerini düzenlemek atılabilecek kıymetli adımlar olarak gösteriliyor.
Covid-19’dan korunma kurallarına uyarak etkinliklere katılmak ve açık havada vakit geçirmek de öneriliyor.
Ruhsal kış uykusu sendromu, isteksizliğe de neden olabiliyor. Uzm. Dr. Emre Memnun, isteksizliğin muhakkak bir noktada zaten biten bir şey olmadığını belirterek adım atılması gerektiğini söylüyor. Keyifli, “Bunun da bir alışkanlık süreci var ve etap basamak olması gerekiyor. Evvelden spor yapıyorken şu anda spora tekrar başlayamayabilirsiniz, fakat meskenin etrafında 5- 10 dakika yürümeye başlayabilirsiniz. Evvelce yarım saat spora gidiyorken bu sefer 10 dakika gidebilirsiniz” tavsiyesinde bulunuyor.
Uzm. Dr. Keyifli, adım atmakta zorlananların bir uzman tavsiyesi almalarında yarar olduğunu ekliyor.
Aynur Tekin
(c)
Deutsche Welle – Son Dakika Haberleri
