Besin alerjisi nedir?
Sağlıklı insanlarda sorun yaratmayan besin unsurlarına karşı kişinin bağışıklık sistemi aracılığı ile çok reaksiyon vermesi durumuna besin alerjisi denmektedir. Besin alerjilerinde, rastgele bir besin alındıktan sonra bağışıklık sistemi tarafından kazara yabancı olarak algılanmakta ve
bu besine karşı farklı sistemlerle çok ve olağan olmayan bir reaksiyon gelişmektedir.
Besin allerjisi sıklığı
Besin alerjisi ekseriyetle 1-2 yaşından evvel görülmektedir ve 3 yaş altında görülme sıklığı %6 iken yetişkinlerde bu sıklık %1-2 civarındadır. Çocuklarda genel olarak %4-8 oranında görülmektedir. 1 yaş altında %10, 3 yaş altında %6, orta-ağır egzamalı çocuklarda %35 ve astımlı çocuklarda %6 oranında görülmektedir.
Hangi besinler alerji yapar?
Her besinin alerjik tepkilere neden olması mümkün olmakla birlikte tüm alerjik besin tepkilerinin % 90’ından 8 temel besin sorumludur. Bunlar süt, yumurta, yerfıstığı, soya, buğday, ağaç fıstıkları (ceviz, badem, antep fıstığı, vs), balık ve kabuklu deniz hayvanlarıdır.
Besin alerjisi belirtileri nelerdir?
Gıda alerjisinde besine maruz kaldıktan bir mühlet sonra bu besine karşı bağışıklık hücreleri tarafından antikor denilen hususlar oluşmakta ve daha sonraki müsabakalarda bulgular ortaya çıkmaktadır. Gıda allerjisi doğumdan sonra birinci ortaya çıkan alerjik hastalıklardandır. Çok erken aylardan itibaren bulgu verebilmektedir. Çoklukla birinci olarak atopik dermatit (allerjik egzema) olarak kendini muhakkak eder. Bebeklerin birinci aylarda öncelikle yanaklarında, kol ve bacakların dış yüzeyinde kaşıntılı egzemalar oluşabilmektedir. Ayrıyeten doğumdan sonra erken aylarda sindirim sistemini ilgilendiren alerjik hastalıklar da epeyce sık görülmektedir. Bu tip besin alerjileri; besin alımı sonrası fışkırır biçimde kusmalar, kanlı yahut kanlı mukuslu ishal, şiddetli karın ağrıları, şiddetli ağlama atakları, uyku bozukluğu, şiddetli ishal, büyüme geriliği, beslenme bozukluğu ve nadiren tedaviye cevap vermeyen kabızlık halinde bulgu vermektedir. Besin alerjisi daha ender olarak ta ciltte kaşıntılı kırmızı plaklar (kurdeşen), yaygın kaşıntı ve kızarıklık, dudak, yüz lisan, el ve ayaklarda şişme (anjioödem) biçiminde bulgu vermekte, hatta hayatı tehtid edebilen şiddetli sistemik tepkiler (anafilaksi) gelişebilmektedir.
Gıda alerjileri ani başlangıçlı yahut geç başlangıçlı yansılara neden olabilmektedir;
1. Akut başlangıçlı besin alerjilerinde belirtiler: Daha çok deri, teneffüs sistemi ve sindirim sistemini ilgilendirir.
A-Hafif-orta belirtiler
- Yüzde kızarma-dudak etrafı, göz etrafında kaşıntılı kızarıklık, lisanda kaşıntı (vücuda yayılabilir)
- Yüz, dudak ve göz etrafında hafif şişlik
- Burun akıntısı-tıkanıklık, gözlerde sulanma, hapşırık
- Bulantı-kusma-kramp-ishal
- Ağız içi ve boğazda kaşıntı ve keçelenme
B-Şiddetli belirtiler
- Hışıltı
- Lisan ve boğazda şişme-hırıltılı solunum- sık öksürük yahut seste kabalaşma
- Tansiyonda ani düşme-şok
- Baş dönmesi-bilinç kaybı-koma
1. Geç başlangıçlı besin allerjilerinde belirtiler: Daha çok deri ve sindirim sistemini tesirler.
- Atopik egzema (Tedaviye yanıtsız)
- Reflü – ani eforsuz kusma
- Büyüme geriliği
- Kabızlık yahut ishal
- Mukuslu ve/veya kanlı gaita
- Kolik
- Daima huzursuzluk ve ağlama atakları
Besin allerjisi düşündüren belirtiler olan çocuklarda ciltten alerji testleri, kandan alerji testleri, alerjen besinlerin alımına orta verilmesi ve besin yükleme testleri üzere testler yapılarak ve çocuk alerji uzmanları tarafından teşhis konulmaktadır.
Gıda allerji testi nasıl yapılır?
Ciltten alerji testi, kandan alerji testi yahut deri yama testi olmak üzere farklı formüller vardır. Yalnızca alerji testleri her vakit kesin teşhis koymak mümkün değildir. Kesinlikle besin yükleme testleri ile teşhis doğrulanmalıdır. Alerji testlerinde alerji saptanmaması alerji olmadığını kanıtlamaz. Zira besin alerjisi çok farklı düzeneklerle oluşabildiği için, her vakit alerji testleri ile teşhis konamamaktadır.
Alerji deri testleri doğumdan itibaren yapılabilmekle birlikte ekseriyetle 2 aylıktan itibaren yapılabilmektedir. Alerji testleri, testlerin hakikat yorumlanması ve gereksiz test yapılmasını engellemek için kesinlikle bir çocuk alerji uzmanı tarafından yapılmalıdır. Alerji deri prick testi: Son teknik aplikatörler ile birden çok alerjen bebeğin sırtına ağrısız olarak uygulanarak yapılan testtir.
Yama (Petch) testi: Besin emdirilmiş özel kuyucukların bebeğin sırtına ağrısız olarak yapıştırılması ile uygulanır. 48. Ve 72. Saat sonunda okunur.
Kanda spesifik IgE ölçümü: az ölçüde kan alınarak pek çok alerjene bakılabilir. Böylelikle bebeğin hangi besine alerjisi olduğu tespit edilebilir. Moleküler alerji testleri: En son çıkan alerji testleridir. Az ölçüde (0.5 ml) kan alınarak 300 civarında besin ve inhale alerjene bakılabilir. Bebeğin hangi besine alerjisi olduğu, besinleri pişmiş olarak tolere edip edemeyeceği ve gerçekte alerji yapmayan fakat çapraz tepki veren besinlerin bulunmasını sağlar.
Tabi ki bu testler bebekteki alerjinin tipine nazaran çocuk alerji uzmanı tarafından seçilmelidir. Bilhassa sindirim sistemi ile ilgili alerjilerde daha detaylı hücre seviyesinde bakılan testler de yapılabilmektedir.
Besin alerjilerinde kesin teşhis nasıl konur?
Kesin teşhis; kuşkulu besinin 4-6 hafta müddet ile diyetten çıkarılması (besin eliminasyonu), bebeğin düzelmesi ve bu besinin tekrar diyete eklenmesi (besin yüklemesi) ile reaksiyonların tekrar ortaya çıkması ile konmaktadır. Bu test tecrübesiz tabiplerce yapılırsa çocuğun hayatını tehlikeye sokacak kadar makûs sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle kesinlikle bir çocuk alerji uzmanı tarafından yapılmalıdır.
Besin alerjisi tedavisi Diyet Besin alerjisi tepkilerini önlemenin tek yolu çocuğun alerjik olduğu besin ve eserlerinden kaçınmasıdır. Çok az ölçüde alımların bile şiddetli tepkilere neden olabileceği unutulmamalıdır. Anne sütü alan bebeklerin annelerinin de diyet yapması gerekir. Bebek mama kullanacaksa besin alerjisinin tipine nazaran seçim yapılmalıdır. Örneğin inek sütüne alerjisi olan bebeklerin inek sütü içermeyen mamalar kullanması gerekir. Hangi mamanın kullanılacağına ve nasıl bir diyet uygulanacağına kesinlikle çocuk alerji uzmanı karar vermelidir.
Besin alerjisinde ilaç tedavisi var mıdır?
Besin alerjisi tespit edilen çocuklarda bulguların ortaya çıkmasını engellemek gayesiyle kullanılabilecek rastgele bir ilaç yoktur, lakin mevcut belirtilerin düzeltilmesi hedefiyle hafif tepkilerde antihistaminik ilaçlar ve kortizon türevi ilaçlar kullanılabilir.
Besin alerjisinin aşı tedavisi var mıdır?
Oral immünoterapi (Aşı tedavisi), hastaları besine alıştırmak ve kalıcı tolerans (besin alerjisinin düzelmesi) geliştirmek emeli ile küçük dozlardan başlayarak nizamlı ortalarla artan dozlarda besinin ağızdan verilmesidir. Ağızdan besin aşı tedavisi yapılabilen besinler süt, yumurta, yer fıstığı, ceviz, kivi ve şeftalidir. Bu tedavi biçiminde maksat çocuğun bağışıklık sistemini tepki verdiği besine alıştırmak ve tepki veremez hale getirmektir.
Besin alerjisi düzelir mi?
Besin alerjisinin düzelip düzelmeyeceği hangi besine bağlı alerji olduğu, kaç çeşit besine alerji olduğu, kaç yaşında teşhis konulduğu, teşhis konulduğunda besin alerjisinin şiddeti, egzama, astım yahut alerjik nezle ile birlikte olup olmadığına nazaran değişmektedir. Süt yumurta, soya ve
buğdaya karşı oluşan alerjilerin 3 yaşına kadar düzelme talihi yüksekken fıstık, balık ve deniz eserlerine gelişen alerjilerin düzelme talihi daha düşüktür.
Aileler Nelere Dikkat Etmelidir?
Alerjik çocuğu olan ailelerin çocuklarının dışarıda tükettiği her besinin içeriğini evvelce gözden geçirmesi gerekir. Ağır alerjik tablolar bekleniyorsa ailenin çocuğa uygulaması zarurî olan hazır epinefrin iğnelerini kullanmayı öğrenmesi gerekmektedir. Bu çocukların daima olarak bir çocuk
alerji uzmanı denetiminde kalması, uzun vadede öteki alerjik hastalıkların erken tanısı ve tedavisi açısından gereklidir.
