Mutasyon sözünün manası çok merak ediliyor. TDK’ya göre mutasyon ne demek, mutasyon nedir? Tüm yanıtlar yazımızda.
TDK’YA GÖRE MUTASYON NE DEMEK?
Türk Dil Kurumu’na göre dilimize Fransızca’dan (mutation) geçen mutasyonsözü “Değişinim” anlamına gelmektedir.
MUTASYON NEDİR?
Mutasyon ya da değişinim, bir canlının genomu içindeki DNA ya da RNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişmelerdir.
Mutasyonasahip bir organizma ise mutant olarak isimlendirilir. Mutasyonlar, genel olarak germ sınırı mutasyonları ve somatik mutasyonlar olmak üzere ikiye ayrılır. Doku hücreleri içinde gerçekleşen bir mutasyon, kalıtsal olamayacağı için nesilden nesle aktarılmaz. Bedensel somatikmutasyonlar bu manada kalıtsal değildir. Eşey (üreme) hücresi mutasyonları, başka ismiyle germ çizgisi mutasyonları ise kalıtsaldır ve bir sonraki kuşaklara aktarılır. Bireyin kalıtsal özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan genetik şifre, rastgele bir nedenden ötürü (DNA tamiri, mayoz bölünme yahut DNA replikasyonu sırasında meydana gelen yanılgılar, transpozonlar, virüsler, X ışını, radyasyon, ultraviyole, kimi ilaç ve mutajen kimyasallar, ani sıcaklık değişimleri vb. etkenlerle) bozulabilir. Bunun yanında hipermutasyon üzere hücresel süreçlerde organizmanın kendisi tarafından da tetiklenebilir. Bu durumda DNA’nın sentezlediği protein yahut enzim bozulur. Böylelikle canlının, proteinden ötürü yapısı, enzimlerinden ötürü metabolizması değişebilir.
Mutasyon aykırı evrimin temelini oluşturur. Mutasyonlar, kalıtsal gerecin olağan kombinasyonunu değiştirmeyen, kalıtsal yapıda meydana gelen bütün değişikliklerdir. Mutasyonterimi genel olarak, Kromozom yapısının değişmesini, Kromozom sayısının değişmesini, Genlerdeki değişiklikleri kapsar. Bu manada mutasyonlar, sitogenetikte, değişimlerin kapsamlarına nazaran, Genom mutasyonu, Kromozom mutasyonu ve Gen mutasyonu olarak isimlendirilip üçe ayrılırlar. Genommutasyonları kromozom sayısındaki değişmeler olup kromozom mutasyonları ise ışık mikroskobu altında incelenebilen ve kromozomun iç yapısında oluşan değişimlerdir. Gen mutasyonları ise ışık mikroskobu altında görünmeyen ve tek bir geni kapsayan mutasyonlardır.
Mutasyonlar, dizilimlerde farklı çeşitte değişimlere yol açabilirler; Bu manada bir mutasyon, canlı organizmanın fenotipik özelliklerinde negatif yahut olumlu tesirlere sahip olabileceği üzere nötr mutasyonlar hiçbir tesire sahip olmayabilirler (durağan yahut sessiz mutasyonlar). Bu çeşit değişimler, bir gen eserinin değişmesinde yahut genin gerçek ya da büsbütün işlemesini engellemede rastgele bir tesirleri olmayabilir.
Drosophila melanogaster sineği üzerinde yapılan çalışmalar, gen tarafından oluşturulan bir proteininmutasyonunda, bu mutasyonun yaklaşık %70’inin ziyanlı tesirlere sahip olduğunu, geri kalanının ise ya nötr ya da zayıf yararlı tesir gösterdiğini ortaya koymaktadır. Mutasyonların genler üzerindeki kötü tesirleri nedeniyle, organizmalarmutasyonları gidermek için DNA tamiratı üzere düzeneklere sahiptir.
Genetik gereç olarak RNA kullanan virüsler, daima ve süratli bir biçimde çoğalıp geliştikleri için onlara avantaj sağlayan süratlimutasyon oranlarına sahiptir, ve bu halde insan bağışıklık sistemi üzere savunma sistemlerini atlatabilir ve tepkilerden kaçabilirler.
