ÖFKE BEYİNDE NASIL OLUŞUR? ÖFKE KONTROLÜ NASIL SAĞLANIR?
ÖFKE; diğer tüm hisler gibi doğal,evrensel ve sağlıklı bir şekilde ifade edildiğinde yapıcı ve kişiler arası iletişimi düzelten bir duygudur. Öfke karşıtında verdiğimiz tepkiler öğrenilmiş tepkilerdir ve anneden babadan etraftan kültürden edinilen tepkidir.
Fiziksel, davranışsal ,duygusal boyutları olmakla birlikte kişinin bireysel özellikleriyle de doğrudan bağlantılıdır. Bu duygunun hem olumlu hem olumsuz neticeleri vardır ve eğer kişi var olan öfkeyi kontrol edebilirse ona oldukça fayda sağlar fakat kişi kontrol edemediği süreçte yıkıcı, saldırgan ve kışkırtıcı tepkiler verir.
Öfke;hiçbir durumda problem çözme olarak kullanılmamalıdır ve kendini ifade etme aracı da asla değildir. Aynı zamanda haklı olmanın tek yolu öfkelenmek değildir. Öfke çok güçlü bir güç kaynağıdır önemli olan bu gücü nerde ve ne oranda doğru kullandığımızdır. Bu duygu kişiye güç ve kontrol duygusu da verir,endişe ve yetersizlik duygusunu hafifleştirmeye de yarar,kişiyi korur,değişim için isteklendirir. Bütün bu avantajların yanında kontrol edilemediğinde,tam bir güç sömürücüdür,kararlarımız üzerinde ciddi bir etki yaratır,gerçek duygularımıza sanki bir perde çeker,kontrol edilemeyen öfke hem etrafımızdan tepki almamıza neden olurken hemde sosyal hayatımızı oldukça olumsuz etkiler. kişi eğer ki öfkesini kontrol edemezsse etrafındaki eşyalara ve kendisine de zarar verebilir.
ÖFKE BEYİNDE NASIL OLUŞUR?
Beyin kabuğu (korteks) beynimizde mantık ve düzen mekanizmasının bulunduğu yerdir, beynin dış kısmıdır ve loblara bölünmüştür. Korteksi, beynin “strateji merkezi” olarak da düşünebiliriz.
Beynimizin duygu merkezi ise limbik sistemdir. Beynin daha alt kısmında bulunur “daha ilkel” olduğu düşünülmektedir. Genel olarak kişi öfkelenip, bağırıp çağırıyorsa beyninin düşünme kısmını (korteks) kullanmak yerine limbik sistemini kullanıyor demektir.
Limbik sistemimizin içinde bilim insanlarının amigdala dediği bir bölge vardır. Beynimizin bu bölümü doğal hayatta kalma nedenimiz olan “Savaş ya da Kaç” tepkilerimizden mesuliyettir.
Dış taraftan gelen veriler amigdalaya gelir ve orada limbik veya korteks bölgelerinden hangi bölgeye gönderileceği belirlenir. Eğer gelen veriler yeterince duygusal bir yük ile tetiklerse amigdala, korteksi es geçebilir bu da verilerin limbik sistemimize gönderileceği ve beynimizin alt tarafını kullanarak karşılık vereceğimiz anlamına gelir.
Amigdala her zaman duygusal hafıza ve duygusal tepkilerimizin oluşmasında da çok etkilidir. Duygularımızla ilgili bilgileri işler ve daha sonrasında vücudumuzdaki belirli reaksiyonları uyandırır. Bu reaksiyonlara örnek olarak, sinirlendiğimizde beynimize sinyal gönderir ve beynimiz de katekolamin adı verilen bazı nörotransmitterlerin üretilmesini ve salınmasını söyler.
Öfkelendiğimizde bize güç veren adrenalin ve noreadrenalin hormonlarını salgılarız. Bedenimiz , bizi birilerine saldırmaya veya birilerinden kaçmaya hazırlar. İşte bu yüzden savaşa girmeye her zaman hazır hissederiz.
Öfkelendiğimizde o durumdaki düşüncelerimiz inanılmaz etkilidir. Yani kişi öfkelenmeye kendi düşünceleri sayesinde başlar. Eğer kişi tetikleyicilerden uzaklaşmassa amigdala tetiklenir ve hormon salınımı giderek artar.
ÖFKE KONTROLÜ NASIL SAĞLANIR?
Dinlemek öfke kontrolü için etkili bir anahtardır. Olaylara yorum yapmak yerine tanımlamak yine öfke kontrolünde oldukça işimize yarar. Karşımızdaki kişiden ümit beklemek,şimdiye odaklanabilmek,hayır diyebilmek’’sınır koyabilmek’’,anlaşmaya karar vermek,kişinin empati yapabilmesi çok önemlidir. Öte yandan nefes egzersizleri,düzenli yapılan gevşeme egzersizleri,yürüyüşle,kişinin kendine sakinleşmek için kısada olsa zaman ayırması öfkeyi vücudunun hangi tarafında hissettiğini anlamaya çalışması öfke kontrolünde kullanılan en önemli egzersizlerdendir.
Öfke yerinde ve kontrol edilebilir olduğu sürece oldukça sağlıklıyken kontrol edilememesi durumunda insanda önemli yıkılmalara neden olabilir.
Duyguları kontrol etmek kişinin isteğiyle olan bir durumdur ve öfke düşünceyle beraber beyinde başlar. Öfke kontrolsüzlüğü tüm bu alıştırmalara rağmen devam ediyorsa mutlaka bir psikoterapi desteği alınması gerekiyor.
