Ernest Hemingway kimdir
Birçok müellifin esin kaynağı, travmalarından ve savaşlarından ölümsüz eserler çıkarmış, yüreğinin özel ibriğinden sızdırdığı sözlerini sonsuzluğa mühürleyen muharrir, Ernest Hemigway’in hayat hikayesid
Birkaç gündür Ernest Hemingway ile sarhoşum desem, yanlışsız olur mu bilmiyorum. Neler yaşamış, yaşadıklarını aktarırken üzerimde anlamlandıramadığım bir yorgunluk duygusi var. Çocukluk travmasından sonra sert, bazen doğuşçu, lakin özünde sonsuz sevgi dolu bir adama dönüşmüş güya. Annesinden nefret edip, sonunu babası üzere yazan bir adam o. Zıt hisler nasıl da bir ortada insanın içini kemiriyor, sonunda nasıl da ailemize dönüyor ve hatta dönüşüyoruz…
Savaşlardaki fütursuz hamaseti, sürmeyen evlilikleri ya da tahminen sürmesi gerektiği kadar süren evlilikleri, daima yazmak için hayatını konumlandırarak yaşamış üzere. “Yazarlar böyledir bazen” deyip geçilebilir de tahminen, evet. Ben tekrar de aslında onun çok memnun olduğu bir hayat yaşadığına eminim kendimce. Sonuçta memnunluk anda kapalı ve hiç kuşkusuz Ernest Hemingway, anı yaşamayı başarmış. Bakalım siz neler duygusedeceksiniz…
Çocukluğu
Ernest, 21 Temmuz 1899’da, ABD’nin Illinois eyaleti, Chicago kentinin batısında bulunan küçük bir şehir’de, Oak Park’ta, Clarence Edmond ve Grace Hall çiftinin beş çocuğundan birisi olarak dünyaya geldi. Babası Clearence bir tıp hekimi, annesi Grace ise, müzik öğretmeniydi.
Çocukluğunu yaşarken bilhassa annesiyle alakası apayrıydı. Kaynakların söylediğine nazaran, Grace, Ernest’e, 6 yaşına kadar kız elbiseleri giydirmiş, saçlarını da daima uzun bırakmıştı. Daha da değerlisi ona “Ernestie” denmesini sağlıyordu. Bir kız çocuğu olmasını o kadar çok istemişti ki, Ernest’te büyük bir travmaya sebep olduğunun farkında bile olamadı. Bu durum, onun annesine öfke beslemesine sebep olmuştu. Kuşkusuz Grace’e de miras kalmış bir travmanın sonucuydu bu. Ernest, bu duruma yalnızca 6 yaşına kadar çocuk kalabildi. Sonunda kendisine Ernest denmesi konusunda ısrarcı oldu ve yavaş yavaş erkek kimliğine gerçek sürüklendi. Elbette bu travmanın tesirlerini daima duygusedecekti. Ernest’in yetişkin yaşlarından arkadaşı John dos Pssos, yıllar sonra arkadaşının annesi ile bağı konusunda şu cümleyi kuracaktı: “Hemingway, hayatımda tanıdığım, annesinden hakikaten nefret eden tek insandır”. Her insan göbek bağıyla bağlı olduğu annesine karşı, hiç kuşkusuz her duyguyu uç noktalarda besliyordu…
Yeniden de annesiyle paylaştığı hoş vakitler da vardı. Çocukluğunda ondan müzik dersleri aldı. Bu, onu ne kadar keyifli etti bilemiyorum, lakin yeniden de bir çocuk olarak eminim ki annesine dair peşine düşmek istediği çok şey vardı.
Babasıyla da özel bir bağları vardı. Bir gün ağabeyi ve kardeşi dereden geçerken bir kaza geçirmiş ve ağabeyinin bademcikleri delinmişti. Babası kanı dindirirken, Ernest’in kanı donmuştu. Oğlunun gözlerindeki dehşete şahit olan babası, onu yanına aldı ve bu üzere acılı durumlarda ıslık çalmasını öğütledi. Bu öğüdü kulaklarında çınlatırcasına duyurdu içine ve hiç unutmadı. Ne vakit acılı bir an yaşasa, daima ıslık çaldı.
Yaz tatilleri, ailecek Michigan Gölü kıyısında yazlıklarında geçti daima. İşte bu yaz tatilleri sırasında öğrendi, balık tutmayı, açık hava sporlarını ve bir de avlanmayı. Vakitle hepsi hayatına birer tutku olarak yerleşecekti…
(Ailesi)
Savaş yılları ve birinci yazıları
Ernest liseden mezun olduğunda 1917’ydi ve I. Dünya Savaşı hala devam ediyordu. Birinci makalelerini yazmaya da lise sıralarında başlamıştı. Yazdıklarını okul gazetesi “Trapeze”de yayımlanıyordu. Sezonunünlü spor köşe müellifi Ring Lardner, onu hakikaten çok etkiliyordu. İşte bu sebepten yazılarını “Ring Lardner Jr” takma ismiyle yayımlatıyordu. Liseyi bitirdiğinde ailesi elbette üniversiteye devam etmesinden yanaydı. Fakat o, bunun yerine Kansas City Star gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başlamayı tercih etti.
Bu sırada devam eden savaşa da kayıtsız kalamamıştı Ernest. ABD, savaş başladığında tarafsızlığını korusa da Nisan 1917’de savaşa girmişti. Ernest de orduya katılmak istedi. Fakat sol gözündeki bozukluk, müracaatına olumsuz yanıt getirmişti. Bu durum onu çok üzmüştü. 2017’nin sonunda Kızılhaç’ın da istekli aldığını duydu. Elbette birinci başvuranlar listesindeydi. Ocak 1918’de, başvurusu ambulans sürücüsü olarak kabul edildi.
Gazetedeki işinden ayrılıp Kızılhaç’taki vazifesine başladı. Gazetede kaldığı müddet kısa olsa da burada ne çok teknik bilgi öğrendi. Bu bilgileri hatırına ömürlük mühürledi de gitti Kızılhaç’a. Yıllar sonra şu kısacık gazetecilik serüvenini ışıldayan gözlerle şu cümlelerle anacaktı: “Gazetecilik yıllarında öğrendiğim kurallar en hoşları idi ve de tüm müelliflik hayatım boyunca onları unutamadım”.
Ernest Hemingway orduda
Ernest’in Avrupa’da birinci vazife yeri Paris’ti. Ordu’da asıl misyonu ambulans sürücülüğüne başlamadan evvel bir müddet olağan bir vazifeli olarak bulundu. Çocukluğundan bu yana içinde biriken öfke, memleket sevgisine karışmış, kalbinde tarifsiz hislerle ordudaydı.
Aylar ayları kovaladı. Orduda günleri daima daha hırslı çalışarak geçiyordu. Tarihler 8 Haziran’ı gösterdiğinde bir patlama duyuldu. En şiddetli duyanlardan biri Ernest’ti. Zira yalnızca birkaç adım ilerisinde patlamıştı o Avusturya topu. Ağır yaralıydı. Bu anı daha sonra bir arkadaşına mektubunda anlattığı satırlarda şunları yazacaktı: “Bazen savaşta ön saflarda büyük bir gürültü duyarsın, ben de birebir gürültüyü duydum; akabinde ruhumun güya bir mendilin cepten çekilişi üzere benden çekildiğini duygusettim. Son olarak ise ruhumun bir bütün halinde tekrar vücuduma döndüğünü fark ettim ve de o andan itibaren benim için vefat yoktu”.
Yeniden de var gücüyle kalkıp öbür yaralıların yardımına koşmuştu Ernest. Yardımına koştuğu İtalyanlardan biri öldü, başkası ise bacaklarından oldu. Öbür bir İtalyan askerini cepheye taşırken de bacağından yaralandı. Bir cengaver üzere yaralarına aldırmadan koştu durdu. İtalyan gazeteleri onu “kahraman” ilan ederek hak ettiği övgüyü vermeyi ihmal etmedi. Ayrıyeten İtalyan Hükumeti, onu “Gümüş Onur Madalyası” ile de ödüllendirmişti.
(İtalya, 1917 – Ernest Hemingway, acılarına ıslık çalarken)
Aşık oldu ve terk edildi
Kahraman ilan edilmişti, evet. Lakin bu yaraları olduğu gerçeğini değiştirmiyordu. Milano’da bir hastanede tedaviye alındı. İşte Agnes von Kurawsky ile de burada tanıştı. Arnes tedavi gördüğü hastanenin hemşiresiydi ve Ernest, yaralarını saran bu bayana aşık olmuştu…
Güzelleştiğinde bir İtalyan Piyade Birliğinde vazifeliydi. 1919’da buradan teğmen rütbesiyle terduygu edildi. Kalbini aşkla dolduran Agnes ile birlikte ABD’ye, meskenine dönme ve onunla evlenme hayalleri kuruyordu ki, hepsi bir kedinin masada duran vazoyu itmesi üzere bir anda kırılıp yok oldu. Hani olur ya, kedi masada neden rahatsız olduğunu anlayamadığımız o vazoyu bir patide devirir. Agnes de, Ernest ne olduğunu anlayamadan kalbini o vazo üzere masadan aşağı bırakıvermişti. Ernest’in kalbi bir uçurumdan düştüğünü duygusediyordu. Aşık olmuş ve terk edilmişti…
Yaşarken bilemezdi, içinde bulunduğu an tarifsizdi. Fakat bu bağ, “Silahlara Veda” ismini verdiği ölümsüz yapıtına bahis olacaktı…
Hatta yakın arkadaşı Fitzgerald (F. Scott), Ernest’e yazdığı 10 sayfalık mektubunda, bu ölümsüz yapıtı bilhassa şu paragrafla bitirmesini istiyordu: “Dünya, insanları yaralıyor ve sonra bu beşerler yaralandıkları yerlerde daha da güçlü oluyorlar; lakin yaralayamadıklarını öldürüyor. En güzelleri, en nazikleri, en cesurları… Fark gözetmeksizin! Bunlardan hiçbiri olmasan da emin olabilirsin ki seni de öldürecek; lakin aceleye getirmeyecek”.
Ernest’in bu mektuba yanıtı yalnızca iki söz oldu: “Kıçımı öp!”
(Hadley Richardson ile)
Ernest Hemingway evlendi
Savaş bitmişti. Ernest, aşkı kalbinde, savaşın bıraktığı yaraları vücudunda ABD2de döndü. Kalbinin de, vücudunun de yaralarını sarmak için zaanlam muhtaçlığı vardı. Bir yandan ailesi iş bulması konusunda baskı yapıyordu. Lakin Ernest, ordunun sakatlığı sebebiyle ona bağladığı maaşla bir yıl kadar yaşadı.
Yaraları da güzelleşiyordu artık. Hadley Richardson ile 1921’de tanıştılar ve evlendiler. Hayatına yeni baştan başlamanın bir yolunu bulmuştu. Birebir yıl Chicago’ya taşındılar. Bu süreçte Daily Star gazetesinde bir iş buldu ve Paris’e yerleştiler. Lakin evlilikleri 1926’ya kadar devam edecek, Ernest bir diğeriyle evlenecekti.
Paris de onun için öteki bir adımdı. Burada istekli sürgünde sayılan özel isimlerle tanıştı, arkadaş oldu: F. Scott Fitzgerald, James Joyce, Ezra Pound. Artık yazmaya daha da yüreklenmesi, kaleme daha sıkı sarılması için pek çok sebep vardı yanında. Yaşadıklarından da yazması için çok gereç çıkacaktı sonuçta…
Tarihteki birinci ve son edebi boksörler
Ernest Hemingway ve James Joyce, periyodunun iki efsane ismiydi ve onlar yakın dosttu. Bilhassa Paris’te oldukları devirde sık sık dışarı çıkar, birlikte vakit geçirirlerdi. Joyce, bu buluşmaların çabucak hepsinde bir arbede çıkarıyordu. Aslında Joyce, hiç de o denli arbede meraklısı biri değildi. Üstelik gözleri de pek düzgün görmezdi ve çelimsizdi de.
İşte tam da bu noktada onun için dövüşen isim Ernest’ti. Bilhassa boksa merakıyla bilinen Ernest, kuşkusuz bunu zevkle yapıyordu. Kim bilir, tahminen de bu onların kendi ortalarında oynadığı bir oyundu. Joyce, her hengameye bulaştığında yalnızca “Hakla onu Hemingway!” diye bağırıyor ve bir kenara çekiliyordu. Bu iki yakın dost, bu istikametlerinden mütevellit, tarihteki birinci ve son edebi boksörler olarak anılmaya başladı.
Ünlü boksör Jack Dempsey, Ernest ile idman yapmanın nasıl bir şey olduğunu ve bundan ne derece korktuğunu şöyle açıklamıştı: “Boksa yeteneği olduğuna nitekim inanan biri olarak Hemingway’in kendini ringe atarken delirdiğini düşünürdüm. Onu durdurabilmek için canını yakmam gerekirdi”.
Ernest Hemingway Türkiye’de
Toronto Daily News, 1922’de Ernest’i savaş muhabiri olarak İstanbul’a gönderdi. Türkiye’de bir ay kaldı. Burada bilhassa İzmir Yangını’ndan sonra yaşanan göçler hakkında haberler yapıyordu.
Bu sırada sevgili karısı Hadley gebeydi. Bu sebepten ABD’ye döndüler. Hadley, John Hadley Nicanor (Jack Hemingway) ismini verdikleri oğullarını Toronto’da dünyaya getirdi.
Bir yandan da yazmaya daima devam ediyordu. Baba olduğu bu yıl, birinci kitabını da yayımladı. Ona da, “Üç Hikaye ve 10 Şiir” ismini vermişti. Takvimler 1924’e döndüğünde de Paris’e döndüler.
(Pauline Pfeiffer ile)
En verimli vakitleri
Ernest, bilhassa 1925 – 1929 yılları ortasında yazdıklarıyla, müelliflik mesleğinin en özel örneklerini verdi. Dünyanın en ünlü muharrirleri ortasında artık onun ismi da altın harflerle yazılabilirdi.
Evvel seçme hikayelerinden “Zamanımız” ismini verdiği yapıtını 1925’te yayımladı. Bu yapıtı ise, birinci romanı takip etti. Ernest Hemingway, 1926’da “Güneş de Doğar” ismini verdiği, savaş yorgunu bir askerin anılarını içeren birinci romanını yayımladı.
Birinci romanının alıcısına ulaştığı bu yıl, eşiyle ayrıldılar. Gazeteci Pauline Pfeiffer ile evlendiler. Bir öteki hayat başlıyordu artık Ernest için. Pauline’nin ailesi Katolikti ve Ernest de Protestanlıktan Katolikliğe geçti. Pauline gebe kaldığında, 1928’de, Paris’ten ayrıldılar ve karısı, Patrick ismini verdikleri oğullarını çok sıkıntı bir doğumla, Kansas City’de dünyaya getirdi. Karısının geçirdiği bu güç doğum Ernest’i öylesine etkilemişti ki, “Silahlara Veda” romanında bunu da anlatacaktı. İkinci çocukları Gregory de 1931’de doğdu. Birebir yıl, babası da intihar ederek hayatını sonlandırdı. Artık Ernest, kalemine dokunurken, hayatı yaşarken farklı hisler taşıyacaktı.
Sonra 1927’de yayımladığı “Kadınsız Erkekler” ile büyük bir çıkış yakaladı. Artık “Kısa Hikayenin Üstadı” olarak anılıyordu. Bir sonraki yapıtı ise, 1929’da yayımladığı ikinci romanı “Silahlara Veda” oldu. Yaralı bir askerin savaşta bir hemşireye aşık oluşunu, savaşın ne kadar anlamsız olduğunu, yüreğinden sızdırdığı her bir duyguyu bin ibrikten geçirip de söze dökmüş gibiydi…
Kedilere düşkünlüğü
1931’de Ernest’e, beyaz, polidaktil, yani fizikî olarak genetiği bozuk ve patilerinde altıparmak bulunan özel bir kedi ikram edildi. Ernest, bu ender kediye adeta aşık olmuştu; ona “Snowball” dedi. Daha sonra kedi sevgisi kabaran Ernest, Key West’teki yerinde özgürce dolaşacak 50’ye yakın bu türlü özel kedi evlat edindi.
Yazdıklarında da bu özel kediler ön plana o denli çok çıkar olmuştu ki, genetiği bozuk bu özel kediler, “Hemingway’in Kedileri” olarak anılmaya başladı. Bugün müzeye dönüştürülen Key West’teki konutta hala bu özel kedilerden görmek mümkün. Hepsinin cinsi öbür olsa da, neredeyse hepsi altıparmaklı. Ve evet, birden fazla Snowball’un torunları…
1930’larda Hemingway
Ernest, 1930’lar boyunca kışlarını Key West, Florida’da geçirdi. Yazları da yalnızca avcılık ve balıkçılık için Wyoming’e dönüyordu. Alışılmış yazım hayatı da devam ediyordu. Yalnızca avcılık ya da balıkçılıkla sonlu değildi onun özel zevkleri. Boğa güreşleri de bir diğer tutkusuydu. Bu tutku üzerine yazdığı “Öğleden Sonra Ölüm” ismin verdiği kitabını 1931’de yayımladı.
Bir yandan da kısa hikayeler yazıyor, biriktiriyordu. Her ne kadar en verimli devirleri 1925 – 1929 yılları ortası olsa da, 1930’lar da giderek tecrübelendiği vakitlerdi. 1933’te bu kısa hikayelerini de “Kazanan Bir Şey Almaz”da topladı.
1933’te birinci kere bir safari cinsine katılıp Afrika ile tanıştı. 10 hafta süren bu seyahatte karısı Pauline de yanındaydı. Bu eşsiz tecrübesini 1935’te “Afrika’nın Yeşil Tepeleri”nde anlattı. Ayrıyeten bu safari, “Francis Macomber’in Kısa Memnun Yaşamı” ve “Klimnjaro’nun Dağları” ismini verdiği kısa hikayelerinin de çıkış noktasıydı. Döner dönmez çabucak bir balıkçı teknesi aldı Ernest ve ona, “Pillar” dedi. Bu tekne ve onunla yaşayacakları da, daha sonra “Yaşlı Adam ve Deniz” ismini vereceği romanına taban hazırlıyordu. 1937’de de otobiyografik bir piyes yazacak ve ona, “Madrid’de Beşinci Sütun” ismini verecekti.
(Martha Gellhorn ile)
1936’da tekrar savaş muhabirliğine soyundu. Florida’da savaş muhabiri olarak misyonlu Martha Gellhorn ile tanışmışlardı ve İspanya İç Savaşı devrinde birlikte İspanya’ya gittiler. Martha, Collier’s Weekly mecmuası için çalışırken, Ernest de Kuzey Amerika Gazeteler Birliği ismine savaş muhabiri olarak bulunuyordu.
Ernest, Pauline’den ayrılmak istediği o kuvvetli periyoda girmişti. Evliliklerinin bitmesi gerektiğine inanıyordu. Daha fazla uzatmadan 1939’da Küba’ya giderek Havana’da bir otele yerleşti. Savaş muhabirliği yaptıkları sırada Martha ile de epey yakınlaşmışlardı. Martha Gellhorn da Havana’ya gelip Ernest ile birlikte kaldı. Ernest ve Paline boşanır boşanmaz da evlendiler. Havana yakınlarında bir çiflik alıp burada yaşamaya başladılar…
Çanlar Kimin İçin Çalıyor
“Çanlar Kimin İçin Çalıyor “, Ernest Hemingway’in en başarılı yapıtları ortasındaydı. İspanya İç Savaşı’nı işleyen bu romanı, 1940’ta tamamladı ve 1941’de çabucak Pulitzer Ödülü’ne aday gösterildi. Fakat heyetten bir kişinin karşı çıkması üzerine ödül verilmedi. Yeniden de bu durum, yapıtın başarılı olduğu gerçeğini değiştirmiyordu.
Bu sırada Martha da Çin – Japon Savaşı’nı izliyordu. Onunla birlikte Çin’e gitti. ABD, II. Dünya Savaşı’na girmeden kısa bir mühlet evvel de Küba’ya döndüler. Ve elbette savaş muhabiri olarak 19442te Avrupa’ya gittiler. Ernest, Amerikan 5. Piyade Tümeni’ne bağlı bir gazeteci olarak bulunuyordu.
25 Ağustos 1944’te, Almanlar teslim oldu. Ernest de, Amerikan güçleriyle birlikte batıdan Paris’e giriş yaptı. Savata etkin olarak misyon almıştı. Fakat Cenevre Sözleşmesi’ne alışılmamış bir durumda buradaydı ve askeri mahkemede yargılandı.
1947’de ise, savaşta gösterdiği hamasetten ötürü bu kere Küba Amerikan Büyükelçiliği’nde düzenlenen bir merasimle kendisine madalya verildi.
(Mary Welsh ile)
1950’lerde Hemingway
Ernest Hemingway, muhakkak ki hayatı nitekim bir öteki algılıyor ve de yaşıyordu. Hayatına güya bir vakit tanıyor ve sonra güncelleme geliyordu. 1945’te Martha ile Ernest boşandı. Martha, hiçbir vakit “Hemingway’in üçüncü eşi” olarak anılmaktan hoşlanmadığını lisana getirerek, röportajlarda ondan bahsedilmemesini bilhassa isteyecekti…
1946 başlarken Londra’da Time gazetesi muhabiri Mary Welsh ile tanışan Ernets, Mart ayında onunla evlendi. Artık hayatının Mary ile dolu vaktini yaşama vaktiydi. Küba’da evlenen Mary ve Ernest, 1959’a kadar burada yaşadı.
Bir yandan da II. Dünya Savaşının tesiri hala üzerindeydi. Şu yüreğine sıkıştırdığı ibrikten kalemine sızdıracakları vardı. 1950’de yayımladığı, art planında II. Dünya Savaşı’nı barındıran yapıtına “Irmaktan Öteye Ağaçların İçine” ismin verdi. Bu eser, ne “Silahlara Veda” ne de “Çanlar Kimin İçin Çalıyor” kadar başarılı bulunmuştu.
Ve sonunda, “Yaşlı Adam ve Deniz”i yazdı; yıl 1952 idi. İnsanın yaşama nasıl bağlanması gerektiğini, hayat denen seyahatte her şeyin nasıl da boş olduğunu öylesine samimi anlatmıştı ki, bu, onun başyapıtı oldu. Bu eser, ona, 1953’te Pulitzer, 1954’te de Nobel Edebiyat Mükafatı’nü getirdi.
Depresyona sürüklendi
Yazdıklarını ve hayatını genişletecek seyahatlerine devam ediyordu ki, Ernest, seyahatlerinden birisi sırasında yaşanan uçak kazasında yaralandı. Şükürler olsun ki tekrar hayattaydı. Sarılmayacak yaraları yoktu.
Fakat sonra, 1950’nin ikinci yarısında Ernest alkol tüketimini artırdı ve bilhassa bu durumun da tesiriyle fizikî ve ruhsal olarak sıhhati berbata gitmeye başladı. 1928’de Paris’te Ritz Otel’e bıraktığı iki sandık vardı, içi anılarıyla dolu. Onları buldu ve anılarını yazmaya başladı. Zati bozulan sıhhatinin tesiri mi, yoksa anıların girdabında kaybolmaktan mı, Ernest, artık gerçek bir depresyonun eşiğinde durmuş, uzaktan kendisini seyrediyordu.
O, kendini seyretmeyedursun meskeni de daima ziyaretçi ve turistlerin akınındaydı. Bu durum onu çok rahatsız ediyordu. Sonunda Idaho’dan bir mesken aldı ve buraya temelli taşınmayı da aklının en kuvvetli köşesine koydu. Tekrar de 1959’daki Küba Devrimi’nden sonra sık sık Küba’ya gidip geldi.
Lakin şu depresyondan çıkmayı bir türlü beceremiyordu. Kim bilir, tahminen de çıkmak istemiyordu…
Ernest Hemingway öldü
Ernest’in yakın etrafına nazaran, bu depresyondan fazlasıydı. Zira fazlaca paranoyaklaşmıştı. Ernest, takip edildiğini düşünüyordu. Ona nazaran meskeni daima federaller tarafından izleniyor, hatta dinleniyordu. Trafiğe çıktığında kesinlikle bir araç onu takip ediyordu. İzlendiğinden emin olduğu için barlardan bile erken ayrılıyordu. Hatta bir defasında geç saatte bir bankanın önünden geçerken, mesaiye kalan iki çalışanın hükümet casusu olduğunu ve onun evrakını incelemek için o saatte orada olduklarını bile sav etmişti.
Bu argümanlar artmaya başlayınca ailesi ve yakın dostları onun için daha da endişelenmeye başladı. Küba’daki yeni rejim, Amerika mülklerini devletleştirmeye karar vermiş, bu sırada da Ernest, temelli Idaho’daki meskenine yerleşmişti. Ailesi, Ernest’in halini hal bulmuyordu artık. Hele hele karısı bir gün onu mutfakta elinde tüfekle bulunca çabucak hastaneye kaldırıldı. Mayo Clinic’te psikiyatri koğuşunda geçen bir tedavi süreci ve onu seyreden 60’lı yılları meşhur tedavi metodu elektroşok…
Halbuki Ernest, hayatı boyunca sıtma, şarbon, cilt kanseri, zatürre üzere ne çok hastalığı yenmişti. İki sefer uçak kazası atlatmış, savaşta neler görmüş geçirmişti. Diyavet, hepatit, omurga kırığı, böbrek ve dalak yırtılmasına karşın yaşama dört elle sarılmayı bilmişti. Lakin bu kere üstesinden gelemiyordu, aklıyla verdiği savaşta, kendisinin önüne geçemiyordu. Tahminen de tüm bunların toplamıydı artık yaşadıkları…
Tedavi işe yaramamıştı. FBI casusları her yerdeydi ve telefonlarının dinlendiğine de emindi. Taburcu olduktan iki gün sonra, 2 Temmuz 1961’de, Abercrombie&Fitch’ten aldığı en sevdiği av tüfeği ile kendisini vurdu ve her şeyi sonlandırdı…
Onun akabinde
Evet, Ernest Hemingway hayatını kendi isteğiyle sonlandırmıştı. Lakin gazetelerde bu mevt, bir “kaza” haberi olarak yer aldı. Vefatının intihar olduğunu ise, karısı Mary, 5 yıl sonra duyurdu.
Herkes yıllarca Ernest’in bir paranoyak olduğuna ve aklını yitirdiğine öylesine emindi ki… Meğer o, nitekim de FBI tarafından izleniyordu. Bu durum, 1983’te ortaya çıktı; Ernest Hemingway’in vefatından yıllar sonra. Federal Soruşturma Bürosu’nun başkanlığını da yapan Kamu Vazifelisi John Edgar Hoover, “Freedom of Information Act” kapsamında, Ernest Hemibgway’in de takip listesinde olduğunu açıkladı. Yani Ernest bir paranoyak değildi. Hakikaten de federaller telefonunu dinliyor, trafikte ve hatta her yerde onu izliyor, banka hesaplarını denetim ediyordu.
Zira Ernest, KGB (Sovyetler Birliği’nin İstihbarat ve Bâtın Servisi) için bilgi sızdıran bir casustu.
Hoover, bunu bilmiyordu. O, Ernest Hemingway’in çok ünlü bir müellif oluşu ve insanların ona derin bir hürmet duymasından kuşku duymuştu. Hem sonra Küba’yla olan ilişkisi da kuşkulu bir durumdu. 40’lı yıllarda Hoover, güvenmediği herkesi takip ettiriyordu. Bütün bu süreçte de Ernest, hakikaten bir KGB casusuydu. Lakin Hoover bu bilgiye ulaştı mı, işte orası bilinmiyor.
Ernest’in bir casus olduğunu ise, soğuk savaş devrinde Sovyet arşivlerine girmeyi başaran eski KGB casusu Alexander Vassiliev duyurdu. Ernest Hemingway, “casus” terimine karşılık gelen “destek kuvvet” olarak nitelendiriliyordu ve kod ismi, “Argo”ydu. Ernest, Küba ve İngiltere’de, Sovyet casuslarıyla buluşuyordu. Ayrıyeten kayıtlara nazaran, onlara yardım ediyor olmaktan memnunluk duyuyordu. Neden sonra Ernest’in güzel bir casus olmadığı ortaya çıktı. Genel olarak gönderdiği bilgiler ya bahisle alakasız oluyor ya da birçok vakit işe yaramıyordu. KGB de Ernest’in yardımlarını almaktan vazgeçti.
Elbette edineceğimiz bilgiler hudutlu ve bir adım sonrası tezlere dönüşüyor. İşte böyle… Bir muharrir olarak yaşarken dahi efsaneleşmeyi başaran özel bir isimdi Ernest Hemingway. İntihar ettiğinde de herkes evvel şok oldu, sonra da yasa boğuldu. O denli çok muharririn ilham kaynağıydı ki, onun öldüğünü kabullenmek o denli kolay değildi. Düşünsenize, artık çanlar kimin için çalacaktı?
Bugün birçok yapıtı Amerika Edebiyatının başyapıtı kabul edilen, 20. Yüzyıl kurgu romancılığını etkileyen, yaşamak için yazan ve yazmak için yaşayan bir Ernest Hemingway geçti bu dünyadan…
Yeterli ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
